ارزیابی شخصیتارزیابی شخصیت، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی بوده که یکی از حوزه‌های اصلی کاربرد روان‌شناسی در دنیای واقعی است. بعضی از روش‌های ارزیابی شخصیت؛ عینی (objective) و برخی نیز کاملا ذهنی (subjective) و مستعد سوگیری‌های شخصی هستند. شخصیت، عبارت است از مجموعه ویژگی‌های جسمی، روانی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌کند. ۱ - مقدمهشخصیت عبارتست از الگوی نسبتا پایدار صفات (traits)، گرایش‌ها و یا ویژگی‌هایی که تا‌اندازه‌ای به رفتار فرد دوام می‌بخشد. [۱]
جس، فیست و گری‌گوری جی، فیست، نظریه‌های شخصیت، ص۱۲، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران، نشر روان، ۱۳۸۴، چاپ اول.
واژه شخصیت، معادل کلمه انگلیسی personality بوده که از کلمه persona اقتباس شده و به معنی نقاب یا ماسکی است که در یونان قدیم در میهمانی‌ها بر چهره می‌گذاشتند. این تعبیر تلویحا اشاره به این مطلب دارد که شخصیت هر کسی، ماسکی است که او بر چهره خود می‌زند تا وجه تمیز او از دیگران باشد. بنابراین شخصیت، عبارت است از مجموعه ویژگی‌های جسمی، روانی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌کند. [۲]
کریمی، یوسف، روان‌شناسی شخصیت، ص۵، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، ۱۳۷۰، چاپ پانزدهم.
[۳]
کریمی، یوسف، روان‌شناسی شخصیت، ص۷، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، ۱۳۷۰، چاپ پانزدهم.
۲ - ویژگیهاارزیابی شخصیت، یکی از حوزه‌های اصلی کاربرد روان‌شناسی در دنیای واقعی است. بعضی از روش‌های ارزیابی شخصیت؛ عینی (objective) و برخی نیز کاملا ذهنی (subjective) و مستعد سوگیری‌های شخصی هستند. نتایج اجرای آزمون‌های ذهنی گاهی به دلیل ویژگی‌های خاص شخصیت ارزیابی کننده تحریف می‌شوند. به همین دلیل اعتقاد بر این است که بهترین روش ارزیابی شخصیت باید دارای سه شرط پایایی، اعتبار و هنجاریابی باشد. ۲.۱ - هنجاریابیثبات موقعیت‌ها و روش‌ها برای ایجاد یک آزمون را گویند و به معنی همسانی در شرایط و روش اجرای یک آزمون یا هر وسیله ارزیابی دیگر است. ۲.۲ - پایاییثبات و همسانی نمره‌های آزمون در طول زمان را گویند. کسب دو نمره متفاوت در اجرای مجدد یک آزمون، نشانه بی‌ثباتی آزمون است و به همین دلیل، چنین آزمونی را نمی‌توان با اطمینان برای ارزیابی شخصیت بکار برد. روش‌های گوناگونی برای تعیین پایایی یک آزمون وجود دارد. یکی از این روش‌ها؛ روش بازآزمایی آزمون (test- re test method) می‌باشد. در این روش، یک آزمون را دو بار روی آزمودنی‌های یکسانی اجرا می‌کنند و بعد با استفاده از محاسبه ضریب همبستگی، این دو مجموعه نمره را از لحاظ آماری با یکدیگر مقایسه می‌کنند. روش دیگر محاسبه پایایی، استفاده از صورت‌های هم عرض یا موازی (equivalent-form method) است. در این روش به جای دو بار اجرای یک آزمون، آزمودنی‌ها به دو آزمون هم عرض پاسخ می‌دهند. سومین روش تعیین پایایی، استفاده از روش دو نیم کردن (Split-half method) است. در این روش، آزمون فقط یک بار اجرا می‌گردد. سپس آزمون به دو نیمه مساوی تقسیم و ضریب همبستگی نمره‌های دو نیمه محاسبه می‌شود. ۲.۳ - اعتباربه این موضوع اشاره دارد که آیا آزمون دقیقا همان چیزی را می‌سنجد که برای‌اندازه‌گیری آن ساخته شده است؟ آیا یک آزمون هوش، واقعا هوش را می‌سنجد؟ اگر یک آزمون، چیزی را که برای سنجش آن طراحی شده است‌اندازه‌گیری نکند، فاقد اعتبار است و در نتیجه نمی‌توان نتایج آن را برای پیش‌بینی رفتار بکار بست. اعتبار نیز همانند پایایی باید دقیقا قبل از اینکه آزمون مورد نظر به منظور ارزیابی یا هدف‌های پژوهشی بکار رود، تعیین شود. بطو رکلی، چند نوع اعتبار وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها به لحاظ کاربرد عملی برای پیش‌بینی رفتارهای آتی افراد، می‌توان به اعتبار پیش‌بین (predictive validity) اشاره کرد، که تعیین اعتبار پیش‌بین یک آزمون، مستلزم محاسبه همبستگی بین نمره آزمون (متغیر پیش‌بین) و‌اندازه عینی رفتار (متغیر ملاک) است. ۲.۳.۱ - اعتبار محتوابه محتوای مواد آزمون و یا به عبارت دیگر به تک تک مواد آزمون اشاره دارد. به منظور تعیین این اعتبار باید ارتباط هر یک از مواد آزمون را با آن چیزی که آزمون برای‌اندازه‌گیری آن طراحی شده، مشخص نمود. ۲.۳.۲ - اعتبار سازهبه قابلیت آزمون در سنجش سازه‌ای مثل یک صفت و یا انگیزه که یک مولفه فرضی یا نظری رفتار است، اشاره دارد. امروزه در روان‌شناسی، پرسشنامه‌های خودسنجی (self-report inventory)، روش‌های فرافکن، مصاحبه‌ها، روش‌های ارزیابی رفتاری و روش ارزیابی نمونه‌گیری اندیشه، رویکردهای عمده ارزیابی شخصیت را در برمی‌گیرند. [۴]
دوان، شولتز، نظریه‌های شخصیت، ص۱۲-۱۵، مترجمان: یوسف کریمی، فرهاد جمهری و دیگران، تهران، نشر ارسباران، ۱۳۸۴، چاپ پنجم.
[۵]
دوان، شولتز، نظریه‌های شخصیت، ص۴۱، مترجمان: یوسف کریمی، فرهاد جمهری و دیگران، تهران، نشر ارسباران، ۱۳۸۴، چاپ پنجم.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ارزیابی شخصیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۴. رده‌های این صفحه : تست آزمون شخصیت | روان‌شناسی بالینی | روان‌شناسی شخصیت | مباحث روان‌شناسی | مشاوره و راهنمایی
|